opieka nad seniorem | Polskie Centrum Opieki Domowej

Karta Praw Opiekuna

Opiekun osoby przewlekle chorej nie jest sam. W zależności od statusu formalnego ma prawo do różnych form wsparcia merytorycznego, psychologicznego i finansowego.

Kogo możemy nazywać opiekunem? Opiekę nad pacjentem mogą sprawować:
1. rodzice dziecka wykonujący władzę rodzicielską
2. opiekun prawny ustanowiony przez sąd opiekuńczy
3. opiekun faktyczny.

Zapoznaj się z Karta-Praw-Opiekuna opracowaną przez eksperta Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej – prof. nadzw. dr hab. Dorotę Karkowską i dowiedz się jakie prawa przysługują opiekunom.

? Karta-Praw-Opiekuna

Codzienne problemy w opiece nad chorymi na Alzheimera i inne zespoły otępienne

Codzienne problemy w opiece nad chorymi na Alzheimera i inne zespoły otępienne bywają przytłaczające.Osoby te z powodu dużych problemów z pamięcią, mają kłopot z porozumiewaniem się. Z wysiłkiem szukają odpowiednich słów, zapominają, co chciały powiedzieć.

Poniżej kilka porad dotyczących porozumiewania się z chorym:

Nawiązuj kontakt wzrokowy z osobą chorą i zwracaj się do niej po imieniu, aby przyciągnąć i skupić jej uwagę.
Bądź świadom tonu swojego głosu oraz tego jak głośno mówisz, jak patrzysz na chorego i tego, co wyraża twoja mowa ciała (zacięte usta, gniewne spojrzenie, ręce ciasno splecione wyrażają napięcie lub złość).

Zachęcaj do rozmowy i spraw, by trwała możliwie jak najdłużej (podpowiadaj brakujące słowa).
Oprócz mówienia używaj innych sposobów komunikacji np. delikatnego dotyku, gdy chcesz pokierować chorym lub głaskania, by wyrazić aprobatę i okazać sympatię.
Kiedy chory się upiera lub jest agresywny, spróbuj odwrócić jego uwagę proponując spacer lub przekąskę.

Aby zachęcić chorego do porozumiewania się:

zachowuj się w sposób ciepły, czuły i rzeczowy,
podczas rozmowy trzymaj podopiecznego za rękę
bądź otwarty na to, co może chorego niepokoić, nawet jeśli trudno to zrozumieć
okazuj zainteresowanie
pozwalaj podejmować niektóre decyzje
bądź cierpliwy przy wybuchach złości, pamiętaj, że w ten sposób „przemawia ” choroba
jeśli odczuwasz frustrację, zrób sobie przerwę, wyjdź na balkon, albo stań przy otwartym oknie i zrób kilka głębokich wdechów.

Aby skutecznie komunikować się z chorym warto przestrzegać kilku prostych zasad:

nie wchodź w rolę chorego i nie przytakuj, jeśli z czymś się nie zgadzasz
słuchaj, nie komentuj, nie zwracaj uwagi, nie pouczaj, nie tłumacz – to nie pomoże, a może wzbudzić agresję
dawaj proste polecenia krok po kroku (jeśli trzeba powtarzaj je i przeznacz tyle czasu ile chory potrzebuje na reakcję, staraj się nie przerywać)
nie mów o chorej osobie, tak jakby jej nie było w pomieszczeniu
nie zwracaj się do chorego jak do dziecka lub „dziecięcym” głosem
nie wytykaj błędów(np. przy ubieraniu), lecz zaproponuj: „spróbujmy zrobić to tak ….”
nie mówimy „nie rób tego”, lecz „proszę zrób tak”
jeśli zadajesz pytanie choremu, staraj się, żeby odpowiedź ograniczała się do słów „tak” i „nie”, a więc zamiast pytać: „Jak się czujesz” należy zapytać „czy jesteś zmęczony? spokojny? zdenerwowany?
należy ograniczać wybór – nie pytaj „co chciałbyś na obiad”?, lecz „chciałbyś na obiad kurczaka czy mielone?”
zamiast pytać „czy jesteś głodny”? należy powiedzieć „obiad gotowy, zjedzmy”
staraj się nie mówić „nie pamiętasz?”, albo „mówiłam ci przecież” – to bardzo frustrujące dla chorego.

Podstawowa reguła opieki zawiera się w odpowiedzi na pytanie „Jak rozwiązałabym ten problem, gdyby moim podopiecznym było 3-letnie dziecko?”.

Oddziaływania niefarmakologiczne w otępieniu

Istnieje wiele metod pobudzających procesy poznawcze, ale nie wszystkie można wykorzystać
u każdego chorego. Dobór zajęć powinien być indywidualny i uzależniony od nasilenia otępienia, gdyż najlepsze rezultaty można uzyskać, stosując ćwiczenia oparte na dobrze zachowanych umiejętnościach, a jednocześnie wymagające wysiłku od chorego. Nie należy jednak planować zadań zbyt trudnych, bo brak rezultatów może zniechęcić chorego do wysiłku.

U chorych we wczesnym stadium otępienia można prowadzić trening wielowymiarowy, który ma za zadanie usprawnić przebieg poszczególnych procesów poznawczych takich jak: pamięć, myślenie, uwaga, planowanie i rozwiązywanie problemów. Trening wielowymiarowy sprowadza się do czytania, pisania, rysowania, wspominania itp.

Inny sposób na poprawę funkcjonowania chorego na otępienie jest trening orientacji
w rzeczywistości. Terapia może być prowadzona w sposób ciągły poprzez wielokrotne powtarzanie w ciągu dnia podstawowych informacji dotyczących chorego i otaczającej go rzeczywistości. W łagodnej fazie otępienia trening orientacji w rzeczywistości może polegać na wspólnym czytaniu gazet czy oglądaniu programów informacyjnych i ich późniejszym omawianiu. W bardziej zaawansowanych fazach otępienia zaleca się dostarczanie choremu podstawowych informacji o nim samym tj. przypominaniu choremu jego imienia i nazwiska, adresu lub miejsca pobytu, aktualnej daty, pory roku, dnia, imion domowników itp. Pomocne może się okazać umieszczenie zegara w widocznym miejscu i wspólne odczytywanie godziny. Podobną rolę może pełnić czytelny kalendarz, w którym można wraz z chorym odznaczać mijające dni. Pomaga również zapisywanie nazwisk bliskich osób, często używanych telefonów, sporządzanie listy codziennych zajęć.

Terapia reminiscencyjna polega na przywoływaniu wspomnień z wcześniejszych okresów życia. Najczęściej odbywa się to w formie rozmów na różne tematy – osobiste lub ogólne przy wykorzystaniu tzw. kotwic pamięci np. starych fotografii, osobistych przedmiotów, filmów video czy płyt z muzyką z dawnych lat. Inną formą tego treningu może być wprowadzenie zmian w otoczeniu podopiecznego (np. w jego pokoju) tak, żeby przypominało ono to z wcześniejszych okresów życia.

Terapia reminiscencyjna ma na celu wzmocnienie tożsamości chorego, zmniejszenie poczucia zagubienia i izolacji oraz poprawę samopoczucia i komunikacji z otoczeniem.

Proponowane tu formy treningu są prostymi metodami, które mogą być stosowane przez opiekunki bez pomocy specjalisty. Utrzymywanie aktywności daje choremu poczucie uczestnictwa w życiu rodziny i sensu życia. Dlatego ważne jest podtrzymywanie wszelkich umiejętności praktycznych chorego poprzez pozwalanie mu na wykonywanie różnych czynności, jednak pod warunkiem, że nie będą one niebezpieczne. Mogą to być czynności, które kiedyś były hobby chorego np. robienie na drutach czy szydełku lub inne mniej skomplikowane czynności jak np. porządkowanie rzeczy, szuflad, układanie kanapek na talerzu, zwijanie wełny, obieranie ziemniaków czy warzyw. Opiekunka może oczywiście zachęcać i udzielać niezbędnych podpowiedzi.

Często zdarza się, że opiekunka wyręcza we wszystkim podopiecznego z otępieniem sądząc,
że postępuje dobrze. Chorzy, za których wszystko robi opiekunka szybciej tracą kontakt z otoczeniem, a przecież zaścielenie łóżka, starcie kurzu czy zmycie kilku naczyń, nie wymaga wielkiego wysiłku fizycznego. Jeśli chory od wielu miesięcy nic nie robi, zapomina o czynnościach dnia codziennego i wykazuje niechęć do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku. Systematyczny trening w zakresie podstawowych czynności dnia codziennego wydłuża okres, w którym chory może funkcjonować samodzielnie lub z niewielką pomocą opiekunki. Trzeba jednak pamiętać o tym, by zajęcia planować na miarę aktualnych możliwości chorego, tak, aby go nadmiernie nie obciążały, gdyż mogłoby to spowodować niekorzystne reakcje, takie jak przygnębienie czy zdenerwowanie, a nawet napad agresji.

Niebezpieczne drżenie – zrozumieć seniora

Objawy choroby Parkinsona różnią się zasadniczo od objawów demencji starczej i Alzheimera.

W chorobie Parkinsona najważniejszymi objawami są: drżenie rąk w stanie spoczynku (rzadko nóg czy głowy) – dotyczy to zazwyczaj tylko jednej strony ciała, uczucie sztywności mięśni, upośledzona sprawność fizyczna (spowolnienie ruchów), zaburzenie równowagi, czego następstwem są częste upadki, niewyraźna mowa, zaburzenie węchu.

W późniejszym etapie rozwoju choroby może pojawić się depresja, zaburzenie przełykania, ograniczone ruchy mimiczne, twarz maskowata, nie wyrażająca emocji. Wtedy również dochodzi do spowolnienia myślenia, defektów pamięci, a także zaburzenia orientacji przestrzennej i koncentracji uwagi. Pojawiają się też zaburzenia wegetatywne takie jak: gwałtowne spadki ciśnienia krwi przy zmianie pozycji z siedzącej na stojącą i związane z tym zasłabnięcia, uporczywe zaparcia, zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i termoregulacji, potliwość i duszności.

Te trzy najczęstsze dolegliwości wieku senioralnego różnią się między innymi wiekiem chorego. Najczęściej pierwsze objawy Alzheimera pojawiają się po 65 roku życia, demencji około 80 roku życia, a Parkinson może wystąpić już w bardzo wczesnym okresie życia ,np. 21 lat, choć najczęściej pojawia się po 40-tce. W chorobie Alzheimera i otępienia starczego jako pierwsze pojawiają się zaburzenia pamięci i przypominania, natomiast w Parkinsonie pierwsze objawy dotyczą zaburzeń ruchu i równowagi, a zaburzenia psychiczne występują dopiero na bardzo zaawansowanym etapie choroby.

PCOD Sp. z o.o.: Opracowano na podstawie „Leksykonu psychiatrii”, artykułu Jolanty Dyjecińskiej „Żyć z chorobą Parkinsona” i portalu „Opieka nad chorym na Alzheimera.

Referencje

Chciałem bardzo podziękować za prawie dwuletnią opiekę nad moją chorą matką. Opiekę profesjonalną i serdeczną. Opiekunki mamy były bez zarzutu, a moje kontakty z Państwa firmą przebiegały bez cienia zakłóceń. Najbardziej wzruszyły mnie kwiaty przekazane mamie (Sanitariuszce Powstania Warszawskiego) na rocznicę jego wybuchu. Polecę Państwa firmę każdemu bez zastrzeżeń. Jeszcze raz dziękuję.

Lucjan Szuster